Shockschade

Niet alleen het primaire slachtoffer van een ongeval kan recht hebben op een schadevergoeding. Ook secundaire slachtoffers kunnen mogelijk aanspraak maken op een schadevergoeding. Een ongeval kan naast het primaire slachtoffer namelijk ook een ander raken. Zo kunnen derden die het ongeval hebben waargenomen of direct geconfronteerd zijn met de ernstige gevolgen van het ongeval aanspraak maken op een vergoeding van shockschade. Als de confrontatie met het ongeval een hevige emotionele schok teweeg brengt bij het secundaire slachtoffer en daardoor geestelijk letsel ontstaat, heeft het secundaire slachtoffer onder omstandigheden recht op een schadevergoeding. Dit wordt een vergoeding van shockschade genoemd. Het secundaire slachtoffer heeft een eigen vordering om diens shockschade vergoed te krijgen, aangezien de onrechtmatige daad óók jegens dat secundaire slachtoffer is gepleegd. De onrechtmatige daad raakt dus niet alleen het primaire slachtoffer, maar ook een secundair slachtoffer.

Hoogeveen-arrest: vader ontvangt vergoeding shockschade wegens doodslag dochter door val van balkon

De 8-jarige Sharleyne is in de nacht van 7 op 8 juni 2015 om het leven gekomen door een val van de tiende verdieping van het flatgebouw te Hoogeveen waar zij samen met haar moeder woonden. Helaas is zij als gevolg van de klap komen te overlijden.

Het gerechtshof in Leeuwarden heeft haar moeder schuldig bevonden aan de dood van het meisje. Zij is veroordeeld tot een celstraf van 9 jaar en 9 maanden. Daarnaast wijst het hof de vordering tot vergoeding van shockschade van de vader toe. Daarbij wordt rekening gehouden met het feit dat de vader geconfronteerd is met het stoffelijk overschot van het meisje in het mortuarium. Daarbij was de impact van de val op haar lichaam zichtbaar. Door deze schokkende ervaring lijdt de vader aan een posttraumatische stressstoornis.

Ook in cassatie blijft de uitspraak van het hof stand houden. De Hoge Raad heeft geoordeeld dat de cassatieklachten niet slagen. De veroordeling van de moeder blijft in stand. Ook de cassatieklacht over de toewijzing van een vergoeding voor shockschade aan de vader slaagt niet. De shockschade moet vergoed worden en wordt naar billijkheid vastgesteld op een bedrag van € 20.000,00

Lees hier de uitspraak.

Rechtsontwikkeling: van Taxibus naar heden

Even terug in de tijd: shockschade werd voor het eerst toegekend in 2002 in het Taxibus-arrest. Hier golden nog andere criteria dan in het bovenstaande arrest. In het Taxibus-arrest gaat het niet om de in Hoogeveen (2022) zogenoemde gezichtspunten, maar om harde vereisten. Om de veranderingen in de rechtspraak inzichtelijk te maken, staan we hieronder kort stil bij dit baanbrekende arrest.

Taxibus-arrest

Het Taxibus-arrest betreft een trieste zaak. Hierbij is een vijf jarig meisje overreden door een taxibus. De bestuurder van taxibus is achteruit gereden op een woonerf en heeft het meisje niet gezien. De bus is over het hoofd van het meisje heen gereden. De moeder wordt kort daarna op afschuwelijke wijze geconfronteerd met de dood van het meisje. Door deze confrontatie ontstaan er bij de moeder psychische problemen. De schade waarvan zij een vergoeding vordert, is veroorzaakt door de confrontatie met de gruwelijke, schokkende gevolgen van de gebeurtenis. De volgende vereisten voor shockschade werden in dat arrest door de Hoge Raad geformuleerd:

Waarneming van een ernstig ongeval of directe confrontatie met de ernstige gevolgen daarvan;
die moet geleid hebben tot een hevige emotionele shock en
die leidt tot een in de psychiatrie erkend ziektebeeld.

Ook woog de relatie tussen het primaire en secundaire slachtoffer mee. Zo kan bij een nauwe en affectieve band tussen die beide slachtoffers eerder worden aangenomen dat de confrontatie met de ernstige gevolgen van het ongeval een hevige shock teweeg heeft gebracht bij het secundaire slachtoffer.

Heden

Het Taxibus-arrest is inmiddels dus achterhaald. In latere rechtsspraak zijn de harde vereisten voor shockschade ingeruild voor gezichtspunten. Momenteel wordt er bij een mogelijk uitkering tot een vergoeding van shockschade gekeken naar (i) de toedracht van de gebeurtenis waarbij het primaire slachtoffer werd gedood of verwond, (ii) de wijze waarop het secundaire slachtoffer met die gebeurtenis en de gevolgen daarvan werd geconfronteerd en (iii) de hechtheid van de relatie tussen het primaire en secundaire slachtoffer. Deze factoren kunnen gewicht in de schaal leggen vóór of tegen het toekennen van shockschade aan het secundaire slachtoffer. De Hoge Raad gaat in het genoemde Hoogeveen-arrest niet langer uit van strikte vereisten, maar vervangt die voor meerdere, niet-limitatieve gezichtspunten. De feitenrechter dient te kijken naar de aard, de toedracht en de gevolgen van de normschending en in samenhang daarmee naar de wijze van confrontatie en de aard en hechtheid van de relatie. In het Hoogeveen-arrest werd er uitdrukkelijk betekenis toegekend aan de ernst van de gepleegde daad en aan de wijze van confrontatie met de gevolgen daarvan. De intentie van de dader weegt daarbij zwaar. Aan deze intentie kan bij moord dus veel gewicht worden toegekend. Om die reden wordt een vergoeding van shockschade verreweg het meest frequent toegekend in strafzaken.

Gezichtspunten

In het Hoogeveen-arrest van de Hoge Raad worden drie gezichtspunten genoemd die een rol kunnen spelen bij de beoordeling van de aanspraak op shockschade:

De toedracht van de gebeurtenis waarbij het primaire slachtoffer werd gedood of verwond;
de wijze waarop het secundaire slachtoffer met die gebeurtenis en de gevolgen daarvan werd geconfronteerd en
De hechtheid van de relatie tussen het primaire en het secundaire slachtoffer.

In latere rechtspraak werd volkomen duidelijk dat het gaat om gezichtspunten. Indien bij voorbeeld geen sprake is van een nauwe affectieve relatie tussen het primaire en secundaire slachtoffer, terwijl het wel gaat om een ernstig misdrijf met de gevolgen waarvan het secundaire slachtoffer direct werd geconfronteerd, dan kan alsnog het recht bestaan op vergoeding van diens shockschade.

Een in de psychiatrie erkend ziektebeeld niet meer vereist

In het Taxibus-arrest werd nog het vereiste gesteld dat een in de psychiatrie erkend ziektebeeld aanwezig was bij het secundaire slachtoffer. Inmiddels geldt het vereiste dat het geestelijk letsel naar objectieve maatstaven is vastgesteld. Het secundaire slachtoffer dient aannemelijk te maken dat de emotionele schok heeft geleid tot geestelijk letsel, dat gelet op de aard, de duur en/of de gevolgen ernstig is. Bovendien moet dit letsel in voldoende mate objectiveerbaar zijn. De vordering tot vergoeding van shockschade moet dus worden toegewezen als sprake is van geestelijk letsel, ook als in de medische informatie niet een in de psychiatrie erkend ziektebeeld is vastgesteld.

Conclusie

In de afgelopen decennia heeft het leerstuk over shockschade zich ontwikkeld. Het recht heeft niet stilgestaan. In het Taxibus-arrest werd voor het eerst, onder strenge voorwaarden, een vergoeding voor shockschade aan een secundair slachtoffer toegekend. Vervolgens heeft de Hoge Raad de teugels laten vieren in het Hoogeveen-arrest. De vereisten werden in dat arrest ingeruild voor gezichtspunten. Er wordt wel getoetst aan de door de Hoge Raad genoemde gezichtspunten, maar die vormen geen strikte vereisten meer. Om die reden zal een secundair slachtoffer eerder met succes aanspraak kunnen maken op vergoeding van shockschade.

Samenloop met affectieschade

Sinds 1 januari 2019 kunnen nabestaanden van overleden slachtoffers en naasten van slachtoffers met ernstig en blijvend letsel aanspraak maken op vergoeding van affectieschade. Dit is een vorm van smartengeld voor naasten en nabestaanden. Het is een vergoeding voor het leed dat zij moeten doormaken als hun dierbare ernstig en blijvend gewond raakt of overlijdt door het toedoen van een ander. Lees hier meer over affectieschade.

In de praktijk kan één persoon onder bepaalde omstandigheden aanspraak maken op vergoeding van zowel affectieschade als shockschade. De beide vormen van schade kunnen naast elkaar bestaan. Shockschade bestaat uit materiële schade plus een bedrag aan smartengeld. Affectieschade is een vorm van smartengeld voor naasten en nabestaanden. Beide schadeposten komen voor vergoeding in aanmerking. Bij een samenloop van deze schadeposten zal een rechter naar billijkheid en schattenderwijs rekening houden met de (standaard)vergoeding voor affectieschade bij het bepalen van de hoogte van de vergoeding voor shockschade. Hij zal daarin een dubbeltelling zo veel mogelijk proberen te voorkomen.

Juridische hulp bij shockschade nodig? Letselschade Advocaat Laseur helpt jou verder!

De advocaten van Letselschade Advocaat Laseur nemen jou na het ongeval graag alle zorgen uit handen. Wij behandelen het volledige letselschadetraject vanaf het vaststellen van de aansprakelijkheid van de veroorzaker van het ongeval tot aan het verkrijgen van een schadevergoeding.

Daarbij is onze aandacht gericht op jouw herstel, jouw re-integratie en jouw schadevergoeding. Zodra de aansprakelijkheid vaststaat, dient jouw schade vergoed te worden. Over de kosten van de advocaat hoef jij jou dan ook geen zorgen meer te maken. Naast jouw schade, worden dan namelijk ook de kosten van een advocaat volledig vergoed. Het kost jou dan dus niets wanneer jij Letselschade Advocaat Laseur inschakelt!

Neem vrijblijvend contact op

Ben jij het slachtoffer van een ongeval? Neem contact op met onze letselschade advocaten. Wij staan voor jou klaar om jou van informatie en advies te voorzien en zorgen ervoor dat jij de schadevergoeding krijgt waar jij recht op hebt. Weet jij niet zeker of wij jou kunnen helpen? Neem gerust vrijblijvend contact op!